مذهب شیعه همواره در كشورهای دیگر به غیر از ایران، حتّی در كشورهایی كه اكثريّت جمعیت با شیعیان است، همواره در مظلومیت به سر برده و می‌برد. از سوی دیگر، با توجّه به پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره)، توجّه و محدود كردن گروه‌های شیعی، به خصوص شیعیان اثنا عشری شكل دیگری به خود گرفته است. نوشتار زیر از سوی تارنمای مشرق برای ارائه پاسخی در خصوص سؤالاتی مانند: از پراكندگی شیعیان در جهان چه اطّلاعاتی دارید؟ آمار شیعیان جهان در  حال حاضر چه میزان است؟ شیعیان به چند گروه تقسیم می‌شوند؟ مشكلات شیعیان در جهان چیست؟ در اینترنت عرضه شده است:
واقعيّت آن است كه شیعیان در شمال «آفریقا» و دیگر قاره‌ها، غیر از خاورمیانه جمعیت قابل توجّهی ندارند و از آنجا كه بیشتر كشورهای منطقه سنّی مذهب هستند و تحت اوامر آمریكا با جمهوری اسلامی ایران دشمنی دارند، بنابراین این دشمنی به خودی خود به شیعیان منتقل شده و آنها را از هر جهت تحت فشار و سركوب قرار می‌دهد. از دیگر عوامل مخالفت با گسترش شیعه، روحیه انقلابی‌گری و جهادگری گروه‌های شیعی در سراسر جهان است و عامل دیگر، پیشرفت و پیروزی حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه است كه باعث تغییر مذهب در بین دیگر ادیان و گرایش به شیعه شده است. بنابراین طبیعی است شیعیان در دیگر كشورها، از سوی حكومت‌ها به صورت منفی مورد توجّه قرار بگیرند و محدودیت‌هایی شامل حال آنها شود تا جایی كه با توجّه به منابع مختلف آماری، آمار صحیحی از شیعیان به صورت كلّی و تفكیكی در رسانه‌های مختلف، خبری و آماری وجود ندارد. در این نوشتار به دنبال معرفی شیعیان در نقاط مختلف جهان هستیم.

خاورمیانه
مذهب شیعه از سال 1501 م. یعنی با آغاز سلسله صفويّه در «ایران» دین رسمی این كشور بوده است. اما با انقلاب اسلامی سال 1979م. به رهبری امام خمینی(ره) برای نخستین بار در تاریخ، روحانیون زمام حكومت كشوری شیعه را به دست گرفتند. بی‌شك این مهم‌ترین رویداد در تاریخ شیعه محسوب می‌شود. از سوی دیگر، خاورمیانه در كنار واقع شدن به عنوان مهد دین اسلام و همچنین ادیان ابراهیمی، نه تنها از منظر ژئوپلتیك، بلكه از منظر قرار گرفتن بر منابع انرژی جهان نیز مورد توجّه كشورهای دیگر به خصوص قدرت‌های استعماری است. از سوی دیگر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، توجّه اندیشمندان و دولت‌های استعماری و عرب دست‌نشانده، جمعیت‌های شیعی در سراسر جهان را به عنوان عاملی برای تهدید محسوب می‌كردند و خاورمیانه نیز به دلیل قرار گرفتن ایران، «عراق»، «بحرین»، «عربستان»، «پاكستان» و دیگر كشورهای مسلمان، مورد توجّه و رصد كشورها و حكومت‌ها بوده است.

اردن
پیش از آغاز جنگ در عراق و پناهنده شدن تعدادی از آوارگان و جنگ‌زدگان شیعه به «اردن»، كمتر شهروند اردنی از ماهيّت اعتقادات تشيّع و جایگاه آنان در دین مبین اسلام باخبر بود؛ 97% از مجموع ساكنان كشور 7 میلیونی اردن را مسلمانان اهل سنّت تشكیل می‌دهند و پس از آنان مسیحیان و دروزیان به ترتیب بالاترین میزان اتباع را در این كشور دارا هستند.
براساس آمارهای رسمی، شیعیان، كمتر از 1 درصد از جمعیت كشور اردن را تشكیل می‌دهند، هر چند اندك شیعیان عراقی كه در اردن زندگی می‌كنند به واسطه فرار از جنگ و پناهنده شدن در اردن، میلیاردها دلار در این كشور سرمایه‌گذاری كرده‌اند و باعث شكوفایی اقتصاد این كشور شده‌اند؛ امّا همواره از سوی دولت به عنوان یك اقليّت مذهبی، نگاهی توهین‌آمیز و در بسیاری از مواقع تحقیرآمیز به آنان می‌شود.
اهل سنّت اردن در قیاس با بسیاری از كشورهای عربی دیگر، به ویژه كشورهای حاشیه «خلیج فارس»، بسیار معتدل می‌باشند و هیچ‌گاه خود را درگیر تنش‌های مذهبی نكرده‌اند تا آنكه عبدالله دوم، پادشاه اردن، چند سال پیش نسبت به گسترش هلال شیعی در كشورش و نیز منطقه خاورمیانه هشدار داد و این سرآغازی بود برای ایجاد حساسيّت در میان اهل سنّت اردن نسبت به شیعیان. به عنوان مثال، نیروهای امنيّتی اردن در تابستان گذشته شش شهروند شیعه را به اتّهام ترویج مذهب تشيّع و بر هم زدن امنيّت كشور دستگیر كرده بودند. دولت اردن در كنار برخورد علنی با شیعیان، همواره می‌كوشد تا به شهروندان این كشور القا كند كه خطر شیعیان كمتر از خطر صهیونیست‌ها نیست!

یمن
كشور «یمن» در جنوبی‌ترین منطقه شبه جزیره عربستان قرار داد و سرزمینی است سبز و خرّم. از لحاظ مذهبی حدود 45 درصد جمعیت یمن را پیروان مكتب زیديّه تشكیل می‌دهند؛ در حالی كه اهل سنّت كه اغلب شافعی مذهب هستند، 53 درصد و درصد اندكی هم شیعیان اسماعیليّه هستند.
منطقه یمن در سال 1750 م. جزو قلمرو دولت عثمانی درآمد و با سقوط امپراتوری عثمانی، در سال 1934 م. با انعقاد قراردادی با «انگلستان» به استقلال رسید. سابقاً حكومت یمن در دست امیری بود كه او را امام یمن می‌خواندند و او شخصاً كشور را اداره می‌كرد؛ ولی از سال 1962 م.
(برابر 1341 ه‍ .ش.) به جمهوری تبدیل شد. یمن قریب به 22 میلیون نفر جمعیت دارد كه 30 درصد آنها شیعیان زیدی مذهب می‌باشند؛ یعنی قریب 5/6 میلیون نفر. این آمار قبلاً بیشتر بوده؛ یعنی در زمان حكومت خود زیدی‌ها حدود 40 درصد بوده است. علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری تازه سقوط كرده یمن، هرچند در ظاهر در خانواده‌ای زیدی مذهب به دنیا آمد؛ ولی حكومت او رویكردی سكولار داشت و اساساً برخلاف دین اسلام، به ویژه مذهب شیعه فعالیت می‌كرد. او فارغ التّحصیل دانشگاه نظامی بغداد است و با اعضای حزب بعث و صدّام معدوم، روابط ویژه‌ای داشته و به صدّام صغیر معروف بوده است. وی چهار دهه قبل، به پیشتوانه سعودی‌ها در رأس حكومت یمن قرار گرفت و مذهبی زیديّه را به حاشیه راند و دست سلفی‌های تكفیری را برای گسترش نفوذشان در یمن باز گذاشت و به نوعی یمن را به حیاط خلوت سیاسی و مذهبی عربستان تبدیل كرد.

آفریقا
سوابق طولانی اسلام در «آفریقا» به حدّی است كه آن را به عنوان دین بومی و سنّتی این قاره توصیف می‌كنند؛ زیرا در طول یك قرن بعد از وفات پیامبر(ص)، اسلام در كلّ شمال آفریقا رایج گشت، پس از آن شاخ آفریقا را در برگرفت و به تدریج به سمت جنوب گسترش یافت؛ اگرچه این گسترش در ابتدا از طریق جنگ و نیروی نظامی صورت گرفت؛ امّا به تدریج در دوره‌های بعد، از طریق راه‌های تجاری و داد و ستدهای بازرگانی نفوذ خود را در شرق، غرب و جنوب گسترش داد، اكنون در آفریقا، تقریباً در مناطق شمال مدار استوا، جمعیت عمدتاً مسلمان است. این مناطق از سمت شرق تا غرب امتداد دارد و در بخش‌هایی از مركز و جنوب نیز اقليّتی از مسلمانان وجود دارند كه این پراكندگی در بخش جنوب شرقی بیشتر است. مسلمانان آفریقا نیز مانند دیگر نقاط جهان دارای فرقه‌های گوناگون می‌باشند؛ امّا عمده جمعيّت مسلمانان را سنّی‌ها تشكیل می‌دهند كه خود به نحله‌های مختلف تقسیم می‌شوند. شیعیان نیز در این قاره پیروانی دارند.
در گذشته برای اوّلین بار شیعیان عرب توانستند در شمال آفریقا دولتی شیعی تأسیس كنند. این دولت از آنجا پدید آمد كه ادریس فرزند عبدالله فرزند حسن المثنی فرزند حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، وقتی توانست خود را از قربانگاه «حجاز» نجات دهد، خود را به آفریقای شمالی رساند و توانست سرزمینی از آنجا را مستقل سازد. این سرزمین اكنون دو قسمت شده: قسمتی از آن را امروز به نام كشور «مغرب» و قسمت دیگر آن به نام «الجزایر» خوانده می‌شود و در آنجا اوّلین دولت شیعی را در تاریخ اسلامی تأسیس كرد. این كار در سال 172 ه‍ .ق. انجام شد. دومین دولت شیعی عربی، دولت فاطمیان است. این فقط بزرگ‌ترین دولت شیعی نبود؛ بلكه اگر میزان عظمت و بزرگی، در نگهداری و حفظ علم و ادب و گسترش فرهنگ اسلامی معیار باشد، در حقیقت باید گفت، بزرگ‌ترین حكومت اسلامی بوده است.

سودان
جمهوری «سودان» بزرگ‌ترین كشور آفریقا است و در شمال شرقی این قاره قرار دارد. این كشور دارای جمعيّتی بیش از 40 میلیون نفر است. «اریتره» و« اتیوپی» در شرق، «مصر» و «لیبی» در شمال، «چاد» و آفریقای مركزی در غرب و «اوگاندا»، كنگوی دمكراتیك و «كنیا» در جنوب، با آن مرز مشترك دارند. 80 درصد مردم سودان مسلمان، 10 درصد مسیحی و بقیه هم پیرو ادیان بومی یا بی‌دین هستند كه گروه اخیر در منطقه آفریقایی‌نشین این كشور سكونت دارند. این كشور در گذشته «مصر جنوبی» خوانده می‌شد؛ امّا در سال 1956 م. از حاكمیت دوگانه انگلستان و مصر خارج و مستقل شد.

مصر
مصر كشوری است با جمعیتی حدود 75 میلیون نفر، واقع در شمال شرقی آفریقا. «شبه جزیره سینا» كه در قاره آسیا قرار دارد نیز بخشی از قلمرو این كشور است. این كشور از شرق با «لیبی»، از جنوب با «سودان» و از طریق صحرای سینا با «فلسطین» همسایه است. پایتخت این كشور «قاهره» و زبان رسمی آن، عربی است. این كشور نزد عبرانیان به مصرائیم موسوم بوده و یونانیان هم از عهد هومر آن را اجیپ توس می‌نامیده‌اند. مردم قدیم آن دیار به موجب كتاب «عهد عتیق» از اولاد مصرایم بن حام بن نوح می‌باشند. نژاد مصریان، عربی نیست؛ بلكه قبطی بود و واژه «EGYPT» كه در زبان‌های اروپایی برای مصر به كار می‌رود، با كلمه قبطی در ارتباط است. مصر یكی از پر جمعیت‌ترین كشورهای آفریقایی و خاورمیانه است و اكثريّت قریب به اتّفاق مردم آن مسلمان هستند و در كنار «رود نیل» زندگی می‌كنند. حدود نیمی از جمعیت مصر، شهرنشین هستند كه بیشتر آنان در دو شهر بزرگ قاهره و «اسكندريّه» و حومه آنها زندگی می‌كنند. مصر تا مدّت‌ها تحت‌الحمایه انگلستان بود؛ ولی پس از جنگ جهانی اوّل مستقل گردید. این كشور از نظر سیاسی و فرهنگی یكی از مهم‌ترین كشورها در جهان عرب و خاورمیانه است و بسیاری از اتباع مصر به ریاست سازمان‌های بین‌المللی ملّی و منطقه‌ای رسیده‌اند.

اتیوپی
كشور «حبشه» یا همان جمهوری فدرال دمكراتیك اتیوپی، كشوری است در شرق قاره آفریقا به پایتختی «آدیس آبابا»، با بیش از 75 میلیون نفر جمعیت، «سومالی» در شرق، «كنیا» در جنوب، سودان در غرب و «اریتره» در شمال این كشور، با آن مرز مشترك دارند. حدود نیمی از جمعیت این كشور، مسلمان و نیم دیگر مسیحی هستند كه ارتدوكس‌ها اكثریت آنان را تشكیل می‌دهند. این كشور سابقه‌ای هزاران ساله دارد. این کشور در سال 1936 م. تحت اشغال ایتالیا درآمد و این اشغال تا 1941 م. و شكست این كشور در جنگ جهانی دوم ادامه داشت. بالأخره اتیوپی توانست در سال 1944 م. از سیطره ایتالیا خارج و مستقل شود.

تانزانیا
جمهوری متّحد «تانزانیا» كشوری است واقع در شرق آفریقا با جمعیتی نزدیك به 40 میلیون نفر. این كشور از اتّحاد دو كشور «تانگانیكا» و «زنگبار» به وجود آمد و پایتخت آن، شهر «دارالسّلام» است با 2 میلیون و 340 هزار نفر جمعیت. منطقه جزیره‌ای زنگبار از سال 1503م.  و به مدّت 450 سال، به تناوب تحت سلطه «پرتغال»، «عمان»، عرب‌ها و بریتانیا قرار داشت تا اینكه در سال 1961 م. مستقل شد. تانگانیكا نیز در دسامبر 1961 م. از بریتانیا اعلام استقلال كرد و سرانجام دو ملّت تانگانیكا و زنگبار در 26 آوریل 1964 م. با یكدیگر ادغام شده و جمهوری مستقلّ تانگانیكا را تشكیل دادند. شش ماه بعد، نام این كشور به تانزانیا تغییر یافت. حدود 1000 سال پیش، گروه‌هایی از ایران (شیراز) به زنگبار مهاجرت كردند و هنوز هم پس از گذشت قرن‌ها، در زنگبار، اصل و نسب شیرازی به نوعی نجیب‌زادگی محسوب می‌شود. آیین نوروز امروزه در زنگبار برگزار می‌شود. انگلیسی و سواحیلی زبان‌های رسمی این كشور هستند.

تونس
مانند تمامی كشورهای دیگر، مخصوصاً كشورهای پلیسی و استبدادی، آمار دقیقی درباره تنوّع اقوام، مذاهب و اقليّت‌ها در این كشور وجود ندارد؛ امّا درباره تعداد شیعیان كشور «تونس»، یعنی كسانی كه هم به لحاظ عقیده، هم به لحاظ احكام و هم به لحاظ محبّت، پیرو اهل بیت(ع) بوده و رسماً شیعه دوازده امامی هستند، دو آمار معتبر منتشر شده است.

آمریكا
اگر بخواهیم درباره شیعیان «آمریكا» صحبت كنیم، مناسبت‌تر است، ابتدا گروه‌های شیعه آنجا را معرفی نماییم. به طور خلاصه، گروه‌های شیعیان آمریكا را می‌توانیم دو قسم بدانیم: گروهی كه اكثریت شیعیان آنجا را تشكیل می‌دهند و از كشورهای دیگر مثل ایران و عراق به آنجا رفته‌اند؛ گروهی هم كه اصلاً آمریكایی هستند؛ مثل سیاه‌پوست‌ها. قوی‌ترین گروه در میان شیعیان آمریكا، لبنانی‌ها هستند كه در شهر «دیترویت» در ایالت «میشیگان» ساكن هستند.
معمولاً آمریكایی‌هایی كه اصالتاً آفریقایی یا سیاه‌پوست هستند، از این موضوع احساس ناخوشایندی دارند؛ چون آنها یك اقليّت هستند و برای تجارت و پول به آمریكا نیامده‌اند. برخی از آنها در آنجا به دنیا آمده‌اند و به اسلام و به خصوص تشيّع علاقه پیدا كرده‌اند و به همین دلیل، این موضوع تمام زندگی‌شان را عوض كرده است. آنها نمی‌خواهند فرهنگ خود را نگه دارند، آنها می‌خواهند تشيّع و اسلام را تبلیغ كنند؛ ولی گروه‌های خارجی كه به آنجا آمده‌اند، جور دیگری به موضوع نگاه می‌كنند؛ چون آنها غالباً برای تجارت به آنجا آمده‌اند و می‌خواهند خوب زندگی كنند. بنابراین، به این‌گونه تشكیلات دینی هم نیاز دارند. این گروه با هم سازگاری فكری ندارند.

نتیجه گیری
با توجّه به حسّاسیت‌های بالای حكومت‌ها و قدرت‌های استكباری بر وضعيّت شیعیان چه در داخل ایران و چه خارج از ایران، آمار دقیقی از تمامی شیعیان به تفكیك مناطق مختلف وجود نداشته و هر سازمان و نهادی آمار متفاوتی را اعلام می‌كند. به این ترتیب هیچ منبع موثّقی كه تمام اطّلاعات را در یك‌جا جمع كند، وجود ندارد. با توجّه به اهمّیت بحث، به نظر می‌رسد این وظیفه نهادهای مسئول از قبیل وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران است تا با استفاده از منابع و دسترسی‌هایی كه دارد، آمار دقیقی از پراكندگی شیعیان در سراسر جهان تهیه كند. ان‌شاء‌الله